روستای استاج

به نام خداوند مهر آفرین

سال 14094 اهورایی، 7037 میترایی، 3753 زرتشتی، 2573 کوروشی (شاهنشاهی) و 1394 خورشیدی

بنام خدا

جنگلی برای كویرنشینان!

شاید یكی از چیزهایی كه در روستا نسبت به سایر مناطق و بویژه شهرها از اصالت بیشتری برخوردار است، نحوه برگزاری مراسم عروسی است. عروسی در استاج به صورت سنتی با سرنا همراه است. به هنگام....

گشتی در روستای استاج
باور كنید یك جای سرسبز با تعداد اندكی درخت پرشكوفه و یك رودخانه كوچك در یك منطقه كویری را می‌توان به جنگل تشبیه كرد؛ چنانچه كه همسفر ما در سبزوار، نوید جایی مثل شمال ایران را در 50 كیلومتری این شهر داد. با این گفته، تصاویر زیبایی از انبوه درختان سربه فلك كشیده سرسبز و مخملین را در ذهن خود مجسم كردیم. با آواز‌های ناشنیده پرندگان، چندین‌بار دچار احساسات رمانتیك و... شدیم. بگذریم.
«استاج» همان سرزمین خوش و خرمی بود كه به خاطرش خود را به جاده هموار بی‌شیب و بدون دست‌انداز سپردیم. چشم به دوردست‌ها دوختیم تا شاید از پس این جاده باریک و تپه‌های پی‌درپی، جنگل موعود پدیدار شود... پس از 40 دقیقه به یك دوراهی رسیدیم، از سمت چپ رفتیم و 20 دقیقه دیگر راه پیمودیم. جاده اندكی رو به بالا شده بود. كم‌كم خانه‌های روستایی و خودروهای گردشگرانی كه به این میعادگاه آمده بودند، هویدا شدند. تعداد زیاد خودروهایی كه در این روستای كوچک به چشم می‌خورد، نوید یک منطقه زیبا و خوش و آب و هوا را می‌داد...

استاج از توابع بخش روداب شهرستان سبزوار است كه از شمال به كوه معراج و از جنوب به كوه بهارستان محدود می‌شود.
روستاهای ایران به غیر از زیبایی‌های دست‌نخورده، همواره پر از رازهای سر به مهر و پرسش‌های بی‌پاسخند. یكی از آن همه، قدمت و تاریخچه روستاهاست كه همواره با افسانه‌ها و آرزوهای اهالی درآمیخته و گره خورده است و با عصاره‌ای از واقعیت به شنوندگان منتقل می‌شود. روستاییان خود چنین نقل می‌كنند كه اسم استاج از ایل استاجلو یكی از ایل‌های دوره صفویه گرفته شده است و این ایل در دوره طغرل سلجوقی در مكان كنونی ساكن شده‌اند. با این همه برای قدمت روستا همین بس كه وجود یك قلعه مخروبه و یك امامزاده گواه و شاهد تاریخچه آن هستند. اهالی استاج همان لهجه سبزواری‌ها را داشتند. شاید برای خود آنها این لهجه با شهر سبزوار تفاوت‌هایی داشت؛ اما برای مسافران یكی بود؛ با این تفاوت كه صمیمیت روستا بیشتر از شهر سبزوار است. استاج پر از جلوه‌ها و شاهكارهای طبیعی است؛ هرچه پیش می‌رفتیم، رویا بیشتر به واقعیت می‌پیوست در این برهوت و ما شگفت‌زده بر بام كوه، همه این شكوه را نظاره می‌كردیم. در آن دوردست‌ها كه شاید 2 ساعت با ما فاصله داشت، كالبد و قله كوه هنوز پاره‌های برف بر تن داشت.

باغ‌های میوه، محل و مامن تفریح و استراحت مسافران شده بودند. اهالی روستا با ایجاد استخرهای كوچک و بزرگ در باغات، آب را برای درختان ذخیره می‌كردند. البته در حاشیه روستا رودخانه زلالی قرار دارد كه بسیاری اتراق در كنار آن را به رفتن بر ارتفاعات ترجیح می‌دهند. در مركز روستا، یك آبگیر از جنس بتن ساخته شده كه در نگاه نخست، چیزی شبیه به استخر است. در اطراف این آبگیر هم درختانی چند قامت كشیده‌اند؛ خیلی زیاد. بهار و تابستان جلوه‌ای از بهشت را برای اندیشه انسانی ما دارد. اما این همه آن چیزی نیست كه استاج شما را برای رفتن وسوسه خواهد كرد، باغ‌های متراكم در اطراف روستا، درست همان جنگلی است كه همسفرمان از آن سخن گفته بود؛ البته كمی اغراق كرده بود، اما بواقع تركیب روستا، درختان و كوه‌ها بس زیبا و دلرباست كه جان سودای دیگر می‌كند. در هر كدام از این باغ‌ها چند آبگیر طبیعی وجود دارد؛ اما یكی از این آبگیرها متفاوت با بقیه بود؛ چراكه درختان كهنسال و قدیمی ‌آن را دربر گرفته و جلوه‌ای دیگر به آبگیر داده بودند.
همین جا بگویم كه گندم، جو و تره‌بار از جمله محصولات زراعی این روستا است كه به 2 صورت دیم و آبی كشت می‌شوند. گردو، سیب، بادام وگلابی هم از جمله محصولات باغی آن است.

بر ارتفاعات روستا در دو جهت شمال و جنوب نیز گل‌ها و گیاهان دارویی، مرتع زیبایی را در فصل بهار و تابستان شكل می‌دهند؛ اما در تپه مجاور روستای استاج، قلعه‌ای مخروبه از ایام قدیم به چشم می‌خورد كه بدون هیچ اثر، نوشته و كتیبه‌ای از تاریخ ساخت، نوع ساخت، كاربری و... هزاران پرسش بی‌پاسخ و افسوس بی‌پایان را در ذهن گردشگران می‌نشاند و بر جای می‌گذارد. آنچه كه مسلم است و می‌توان بدون تردید گفت، این است كه در ساخت این قلعه از مصالح خشت و ساروج استفاده شده است.
استاجیان همچون دیگر هم‌میهنان خویش، اهل هنرند. آنان خیال نازك طبع خود را با تار و پود گره می‌زنند و آن را بر قالی نقش می‌كنند. به‌جز این، هنر «فرد بافی» (نوعی پارچه‌بافی) از دیگر صنایع دستی روستاست.

چنانچه اهل خاطره‌های گذشته هستید و به دوران پیش از این ایام تعلق خاطر دارید، بد نیست سری هم به حمام روستا بزنید. این حمام كه به عنوان یكی از جاذبه‌های گردشگری روستا محسوب می‌شود، آب گرمش با استفاده از انرژی خورشید تامین می‌شود. شاید یكی از چیزهایی كه در روستا نسبت به سایر مناطق و بویژه شهرها از اصالت بیشتری برخوردار است، نحوه برگزاری مراسم عروسی است. عروسی در استاج به صورت سنتی با سرنا همراه است. به هنگام دمیدن سرناچی در ساز خود، داماد سوار اسب می‌شود، تاختی می‌رود و پس از آن در حمام روستا خود را می‌شوید، می‌آراید و آماده آغاز زندگی جدید می‌شود. در راه بازگشت همچنان سرناچی شاد می‌نوازد و دوستان داماد پایكوبی سنتی را به جای می‌آورند. پس از به جای آوردن برخی از رسومات، داماد سوار بر اسب به سوی خانه عروس روان می‌شود. در خانه عروس، دختران زیادی حضور دارند كه از بس شلوغ است، پای هم دیگر را له می‌كنند، البته این پا لگد كردن یك رسم است. بالاخره داماد، عروس را سوار بر اسب به همراه خود می‌آورد. پس از آن نوبت به اجرای مراسم پرتاب انار می‌رسد. در این رسم كه همچنان با موسیقی سرنا همراه است، داماد حدود یك كیلومتر از مردم و دوستان خود دور می‌شود و در آنجا اناری را 3 بار به سمت عروس پرتاب می‌كند و پس از آن شانه به شانه هم راه خانه مشترک را با هزار آرزو در پیش می‌گیرند.
یكی دیگر از نكته‌های جالب در روستا، استفاده زنان از پوشش محلی است، البته تنها در میان زنان میانسال این نوع لباس پوشیدن مشهود است. سایرین مثل شهرها و دیگر روستاهای همجوار، رخت بر تن می‌كنند.

ناگفته نماند بافت مسكونی روستا بسیار متراكم و به هم فشرده است. نكته جالب این‌كه بیشتر خانه‌ها در استاج دارای دو دسترسی به كوچه هستند؛ یكی به صورت مستقیم وارد حیاط می‌شود و دیگری به محل نگهداری دام‌ها می‌رود. علاوه بر این موضوع، روستا كوچه‌های پیچ‌درپیچ و نامنظمی دارد.
مصالح به كار رفته در ساخت بناهای قدیمی غالبا گل، سنگ، خشت و چوب هستند. در ساخت خانه‌های نو از مصالح جدید مانند آجر، سیمان، گچ و تیرآهن نیز استفاده می‌شود.
امید كه شما هم یكبار این روستای زیبا را ببینید.