دوزیست خوش‌نقش‌و‌نگاری که این روزها در تنگ‌ها و تشت‌های آب کنار خیابان‌ها همراه ماهی‌های سرخ و سیاه عید به فروش می‌رسد،‌ گونه کمیابی است که بومی ایران است و به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد.

سمندر آبی خال‌دار قیصر،‌ یا سمندر لرستان،‌ یا سمندر خال‌دار امپراطور، نام دوزیست خوش نقش‌و‌نگاری است که بومی کوه‌های جنوبی زاگرس در ایران است. این جانور را معمولا در ارتفاعات این کوه‌ها می‌توان پیدا کرد، ‌اما گاهی در حوضچه‌های آب هم دیده می‌شوند.

سمندر خال‌دار قیصر،‌ یک دوزیست است. بنابراین برای زندگی خود به محیطی ترکیبی،‌ دارای محیط آبی و محیط خشکی نیاز دارد. اما در منطقه‌ای که سمندرهای آبی قیصر زندگی می‌کنند،‌ در مدت زیادی از سال،‌ اثری از آب نیست. برای همین آن‌ها اصطلاحا به خواب تابستانی می‌روند. یعنی در زمانی که هوا گرم و خشک می‌شود، فعالیتشان کم می‌شود، آرام‌تر نفس می‌کشند و متابولیسم بدنشان کند می‌شود.

از آن‌جا که مساحت منطقه‌ای که سمندر آبی خال‌دار قیصر بومی آن‌جا است،‌ خیلی کم است،‌ در حدود تنها 10 کیلومتر مربع، این جانور در گروه به شدت در خطر انقراض قرار می‌گیرد. به علاوه،‌ با گسترش شهرها،‌ همین منطقه هم در حال کوچک‌تر شدن است و با از بین رفتن زیستگاه، این موجودات جایی برای زندگی نخواهند داشت. شکار غیرقانونی آن‌ها هم مزید بر علت شده و این موجودات زیبا و منحصر به ایران را به شدت در معرض نابودی قرار داده است. امسال که این سمندرها حتی به کناره‌های پیاده‌روها هم رسیده‌اند و در کنار لاک‌پشت‌ها و ماهی‌های طلایی و سرخ و سیاه، با قیمت بسیار پایین به فروش می‌رسند. فروشندگان هم با اطلاعات بسیار کمی که دارند،‌ به مردم توصیه می‌کنند سمندر خال‌دار را در تنگ آب نگه دارند.

تخمین زده شده که تنها 1000 سمندر آبی خال‌دار قیصر بزرگسال در حیات وحش باقی مانده باشند. به گزارش نشنال‌جئوگرافیک،‌ تخمین زده می‌شود که نرخ کاهش جمعیت سمندر آبی خال‌دار 80 درصد است. سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست، سمندر آبی خال‌دار قیصر را در لیست جانوارنی که به طور بحرانی در خطر انقراض دارند قرار داده است،‌ این بدان معنا است که اگر توسط ایران اقدامات جدی برای حفاظت از آن،‌ هر چه زودتر، به عمل نیاید،‌ به زودی دیگر سمندر آبی خال‌دار قیصری روی زمین نخواهد ماند.