کاروانسرای ریوند

ا گر ردپای کهن راه شاهی را دنبال کنید بی‌گمان بناهای بسیار بر سر راهتان هستند که يادگار معماری ایرانی را در دوره‌های گوناگون به شمار می آيند.
اگر میزبانتان در این راه، کاروانسرا باشد که گرد راه و خستگی را از تنتان بزدايد، بسیار خوش‌شانس هستید.
نزدیک به یک هزار کاروانسرا بر سر شاهراه بزرگ آسیا به اروپا، کمکی بزرگ برای مسافران دیروز و گردشگران امروز بوده‌اند و هستند.
چندي است كه برخی از این یادگاران ديرين، همچون گذشته، كارايي ندارند. همين، بسنده است تا اين روزها، تنها مهمان کاروانسراها، گرد راه باشد. برخی‌از آن‌ها، البته آن‌هايي كه خوش‌شانس بوده‌اند، موزه شده‌اند و برخی، جايي براي درآمدزايي. برخي تغییر کاربری داده و اين روزها به نام هتل، می‌شناسيمش.
اینجاست که درمي‌يابيم که تنها آدم‌ها نیستند که خوش‌شانس يا بدشانسند. از كاروانسراهای بدشانس، يا هيچ نمانده یا آن‌اندازه‌ای از آن‌ها مانده که به زحمت از تل خشت و آجرش، بتوان فهميد كه کاروانسراست.

کاروانسرای «ریوند» هم از آن كاروانسراهايی است كه قصه‌اش دور و دراز است. اين كاروانسرای تاريخی هم میزبان گرد راه است هم گردشگر و هم یک‌‌چند، میهمان ناخوانده دارد.

ميهمانانش گوسفند و بز هستند و کسانی که در به در به دنبال جايی هستند تا آن‌چه را که نمی‌توانند همه جا انجام دهند اینجا انجام دهند.

سال‌هاست که اين رباط صفوی، شده کاه‌داني مردم روستا. بی‌مهری‌هاي باد وباران از يکسو و نامهربانی های مردم از سوی ديگر، اين كاروانسرا را كه يكی از بی همتاترين، کاروانسراهای سبزواراست، به سراشيب نابودی رانده است.
دست‌نوشته‌ها، ويرانی پوشش بام برای انبار کاه و نشست پی، نم نزولی‌(از آب‌انبار کنار بنا) و نم صعودی‌(از باران و برف)، اين زیبای آجری خراسان را به پیری خسته تبدیل کرده است.

این کاروانسرا، پيش از این قرار بود که مجموعه‌ای رفاهی و گردشگری بر سر راه مشهد به تهران شود اما اين روزها کاروانسرای ريوند، به چیزی جز آن‌چه وعده داده شده بود، تبدیل شده است.

بیش از 80 درصد فضای درونی کاروانسرا در اشغال کاه است و چهره‌ی ناخوشایندی به مجموعه‌ی بی‌همتای آجرکاری ایران، به كاروانسرای تاريخی ريوند، داده است.
حضور حیوانات اهلی و پرندگان و خارج شدن کاروانسرا از راه اصلی جاده و دور افتادن از محیط روستا از دیگر شوندهای(:دلايل) به خطر افتادن این بنا هستند.

شیوه‌ی آجر‌چینی و هشتی بی‌همتای اين كاروانسرا، ارزش ويژه‌ای به كاروانسرای ريوند بخشيده است. کاروانسرای ریوند دارای پلان مربع بوده و زیباترین و باشکوه‌ترین بخش بنا دیوار شمال آن است. این کاروانسرا دو اشکوبه(:طبقه) ساخته شده است. اشكوب دوم ایوان شاه‌نشین کاروانسرا به‌شمار می‌آید. برای برقراري امنیت این کاروانسرا، دو برج نگهبانی از جنس خشت خام در دو بخش جنوب باختری(:غربی) و شمال خاوری(:شرقی) در زمان قاجاریه ساخته شده است.

چند کیلومتر آن‌سو‌تراز این کاروانسرا‌، یکی از سه آتشکده‌ی ارزشمند زرتشتیان، آتشکده‌ی آذر‌برزین‌مهر جای گرفته است.
کاروانسرای ریوند در ٣٠ کیلومتری شهر سبزوار و در روستایی به همین نام جای دارد.
ریوند به معنی ستیغ و قله است. همچنین به معنی ریباس یا ریواس نيز هست.
سرچشمه‌ها:
فرهنگ اماکن/محمود محمدی
کاروانسرای ریوند(مقاله)/ مسکین،امینی و حیدری / دانشگاه سبزوار
آثار و ابنیه ی تاریخی سبزوار/مجید نوباغی